"Wanneer God vertrekt, blijft enkel de weemoed". Ik zit te kijken naar een mediadebat in een duidingsprogramma. De tafelgasten werpen hun licht op de resultaten van een onderzoek dat ons vertelt hoe het is gesteld met de fysieke en mentale gezondheid van onze jeugd. De fixatie van de jongeren op alles wat materieel is, en hun ongezonde relatie met hun lichaam, is te wijten, volgens de intellectuelen die aan het gesprek deelnemen, aan het gebrek van metafysica in onze moderne maatschappij. Alles is vandaag gericht op het fysische; ons lichaam moet beantwoorden aan vooropgestelde normen, ons fatsoen wordt afgemeten in materiële maten, onze waarde is af te lezen in koopkracht, etc. ... Hoe langer het gesprek loopt, hoe meer ik het eens wordt met de theorie van het cultuurpessimisme. We zijn 'niet goed bezig' en de 'jeugd van tegenwoordig' doet ons niet vermoeden dat onze samenleving zich nieuwe idealen aan het aanmeten is.
Het gesprek gaat verder dat onze seculiere maatschappij reddeloos is achtergebleven na het verplichte vertrek van de Kerk en het geloof in het algemeen. "Wanneer God vertrekt...". Eeuwenlang werd de samenleving gestuurd en gecontroleerd door een waardensysteem dat religieus werd afgedwongen. Nu dat waardensysteem zijn legitimiteit is verloren, moeten we op zoek naar een nieuw normenstelsel. Maar wie heeft de authoriteit om dat voor te schrijven?
Eén van de opties die geopperd werden in het tv-gesprek was dat de samenleving zichzelf zal reguleren in kleine gemeenschappen: de wijken. In elke wijk creëren de inwoners zelf wat ze dulden en wat ze sociaal bestraffen. Een gevaarlijk alternatief als je 't mij vraagt. Ten eerste is 'de wijk' een territoriaal ingedeelde bevolkingsgroep. Een arbitrair samengestelde groep mensen, die enkel met elkaar zijn verbonden omwille van de coördinaten van hun woonst. Een fout uitgangspunt om een cultureel waardenpatroon te delen.
Optie twee die vooruitgeschoven werd, is dat de Universele Rechten van de Mens, als een nieuw soort stenen tafel met absolute waarden worden gepredikt. Maar hier merken we net de omgekeerde reden om authoriteit te ontbreken. Deze rechten zijn mondiaal afgekondigd en dus te weinig concreet om elke aparte samenleving te voorzien van een hanteerbaar normenstelsel. Aangezien de wereldmaatschappij een nooit te realiseren science-fiction zal blijven.
In mijn dagelijkse onderwijspraktijk wordt dit gebrek aan metafysica inderdaad elke dag bevestigd. De jongeren roepen luidkeels iedereen ter verantwoording die niet voldoet aan 'hun' ideaal. Zelfkritiek is helemaal verdwenen, zij vrezen niet langer het vagevuur. Wie heeft er het recht om hen te bekritiseren? Woord en weerwoord zijn niet langer gebonden aan respect en ancienniteit, maar aan individualiteit en vrijheid. De oppervlakkigheid van hun 'waarden' ontgaat hen volledig. En ze worden op hun wenken bediend door uitlachtelevisie, hiphopcultuur, gsm-communicatie en tienermode. Dit zijn de ouders die een volgende generatie zullen moeten socialiseren; zonder verbondenheid, zonder idealen en jammer genoeg zonder angst.
Ik onderteken met veel overtuiging het cultuurpessimisme. Enkele dagen geleden zag ik in een Louis Theroux documentaire een vrouw een kinderwagen voortduwen met daarin een kangoeroe. Toegegeven, de mevrouw was Amerikaanse, een valide verzachtende omstandigheid, maar ze is tevens het uithangbord van hoe zeer we op drift zijn. Ik ga werk maken van het 'nieuwste' testament. Met een nieuw stel geboden. "Gij zult geen kangoeroes voor kinderen nemen.", haalt het lijstje alvast!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten