Pandora, op mijn rechter onderarm, kijkt gefascineerd naar de overkant; een nieuwe buurman heeft bezit genomen van mijn linker onderarm: Prometheus, uit het geslacht ter Titanen.
De Titanen die, volgens de Oudgriekse overlevering, strijd leverden tegen de Olympiërs, die later de Griekse godenfamilie zouden worden, om de heerschappij over de werelden. Prometheus nam echter geen deel aan deze mythische oorlog. Hij zat opgesloten toen Zeus en de zijnen de generatie van hun agressieve vader Cronos versloegen.
Nadat Zeus en zijn broers, na hun overwinning, het koningschap over de verschillende werelden hadden verdeeld, bekeek de kersverse oppergod zijn territorium en bedacht dat er in de schepping nog één ding ontbrak: een creatuur om te heersen over alle andere levende dingen. Die scheppingsopdracht gaf Zeus aan Prometheus.
Zo zette Prometheus zich aan zijn legendarische werk. In Panopeus, een kleine polis die je vandaag nog kan bezoeken, vond hij de klei waaruit hij, naar gelijkenis van de goden, de mens zou boetseren. Athena, de lievelingsdochter van Zeus, godin van de wijsheid, blies zijn schepselen de levensadem in en gaf hen zo het vernuft om over de anderen te heersen.
Zeus was tevreden, maar Prometheus had meer ambitie voor zijn pas geschapen kinderen. De mens was zelfstandig maar nog voor alles afhankelijk van de goodwill van de goden. Zo had Zeus het gewild. De oppergod behield controle over de evolutie van de mens door hen de controle over het vuur te ontzeggen. Maar dat was buiten de schranderheid van Prometheus gerekend. Buiten het zicht van Zeus, stal hij het vuur uit de smidse van de goden, waartoe hem toegang was verleend door Athena. Hij bracht het gloeiende kooltje , in een gedroogde venkelstengel, naar de mensen.
De komst van het vuur betekende voor de mens de start van de beschaving. Zij leerden pottenbakken en metaal smeden en wisten zich nu te beschermen tegen hun natuurlijke vijanden, hadden licht en warmte. De mens stond nu, dankzij Prometheus, stevig op eigen benen en de goden, met Zeus op kop, vreesden dat deze creatieve mens hen niet langer zou aanbidden nu hij aan onafhankelijkheid had gewonnen. Rond de brandende mensenvuren ontstond ook de haard. De hoeksteen van het gezin en bij uitbreiding van de stam over de generaties heen. Rond de haard ontstond tenslotte het verhaal.
Vandaag wordt in de mythe van Prometheus bovendien gelezen dat hij samen met het fysieke vuur, het natuurelement, ook de menselijk vlam ontstak. De genster die in latere culturen onze menselijke ziel zal worden genoemd. Het vuur dat ons bewustzijn, onze passie, onze inspiratie, onze bezieling bracht. Hierin lag de geboorte van de menselijke creativiteit en wijsheid, onze rede, filosofie en kunsten. Prometheus had zijn schepping vervolmaakt.
Het lot van onze Titaan is minstens zo bekend als zijn daden. Woedend om zijn ongehoorzaamheid laat Zeus Prometheus vastketenen aan de Kaukasus waar hij tot het einde van zijn onsterfelijke dagen het gruwelijke lot moet ondergaan dat er elke dag een adelaar bij hem neerstrijkt die met bek en klauwen Prometheus’ lever uit scheurt. Diezelfde lever groeit elke nacht weer aan om de volgende dag weer verorberd te worden. Het zal Herakles zijn die een einde maakt aan het lijden van Prometheus, en hem ook helpt verzoenen met Zeus.
(met veel dank aan Charlotte aka backtobasicstattoo, Hell Tattoo Leuven)
Op mijn linker onderarm krijgt hij voortaan zijn onuitwisbare plaats, tegenover zijn schoonzus Pandora. Waarom? Omdat Prometheus de eerste humanist was. De eerste die geloofde in het potentieel van de mens. Onafhankelijk van de wil van de goden. Prometheus wist dat een kleine vonk zou volstaan om het innerlijke vuur van de mens te ontsteken. Het was de eerste verlichting die de mens doormaakte, de ontvoogding. Hij geloofde in de maakbaarheid van de mens: dat de mens, eenmaal geïnspireerd, in zichzelf de honger naar de zelfontplooiing zou vinden. Dat de mens zou beginnen aan zijn oneindige zoektocht naar wijsheid en kunst, taal en vaardigheid, filosofie en literatuur. Prometheus was onze eerste leerkracht. Onderwijs is namelijk net dat: de kleine vonk voorzien van waaruit een eigen vuur kan gaan branden. De jonge en onwetende mens de instrumenten en passie aanreiken zodat hij vanuit zijn eigen talenten zijn leven vorm kan geven; hem leren dat als we iets van het leven willen maken, we dat zelf zullen moeten doen. De naïviteit uitdagen van hen die nog verhopen dat een bovennatuurlijke tussenkomst hun geluk zal verzorgen.
Prometheus voorzag ons van ons eigen goddelijke vuur, berustend in het lot dat hem zou wachten. “Pro–metheus” betekent namelijk letterlijk “hij die vooruit ziet/denkt”. (cfr zijn broer Epimetheus; ‘hij die terug kijkt’). Dat betekent dat hij wist wat er zou volgen en alsnog bij zijn beslissing bleef. Het openlijk verwerpen van het dreigement van de verdoemenis. Hij toonde de mens zich niet te laten afschrikken door een goddelijke afrekening die buiten onze wil zal worden vereffend, dat we niet mogen toegeven aan de idolatrie en blind geloof, maar dat we ons net zoals hij moeten houden aan de bereidheid tot zelfopoffering voor het geloof in onze eigen keuzes.
Het is zoals ik een half jaar geleden in mijn nieuwjaarsbrief schreef: “Misschien is het nu wel tijd dat we de wil van de moderne dwingelanden, idolen en goden niet langer als dogma’s ondergaan, maar dat we met veel dankbaarheid de lichtdragers in ons leven omarmen. In welke vorm ze zich aan ons ook tonen. De punten van licht, vurigheid, warmte en inzicht, de leraars, de bevrijders, … die zich tegen conventies en verwachtingen in, tegen de dreiging van een extrinsiek opgelegd lot, over ons ontfermen. Laat ons de bevrijders bevrijden. Laat ons zelf ook uit onze ketenen breken. De aan ons opgelegde goden en hun bijhorende dreigement van een aan ons ontnomen lot verwerpen. Laat ons het vuur brengen naar de mensen en gemeenschap die ons omringen, en uit dat grote hernieuwende vuur, als feniksen herboren worden. We zijn elkaar bij gebrek aan licht uit het oog verloren. Laten we ons Prometheïsche vuur opnieuw gebruiken om te creëren, om te inspireren, om banden te smeden.”
Prometheus is onze personal coach en tegelijk onze grootste supporter. Hij gelooft in ons potentieel en onze ontplooiing. De sky is the limit. Begin klein. Soms volstaat een kleine genster.
