You talkin' to me?

"Listen, you fuckers, you screwheads. Here is a man who would not take it anymore. A man who stood up against the scum, the cunts, the dogs, the filth, the shit. Here is a man who stood up." (Taxi Driver - 1976)

Dixit Travis Bickle, het personage dat Robert de Niro iconisch neerzette in Taxi Driver van Martin Scorsese in 1976. De gedesillusioneerde veteraan die besluit om zelf het heft in handen te nemen, wanneer hij geconfronteerd wordt met de waarden- en normenloze maatschappij die hem omringt. Het is beklijvend om te zien hoe langzaam, maar onafwendbaar zijn transformatie zich voltrekt.

"He's a prophet and a pusher, partly truth, partly fiction. A walking contradiction." (Taxi Driver - 1976)

Hoewel de metamorfose van Travis uitmondt in geweld en moord, is ze toch pijnlijk herkenbaar. Elke dag worden we geconfronteerd met mensen die enkel bijdragen aan een frustratie waarvan het onvoorspelbaar moment van uitbarsten steeds dichterbij komt. We leven in een maatschappij waarin de dictatuur van de middelmatigheid zo veel mensen hersendood heeft gemaakt dat we iedereen die getuigt van een inferieure socialisatie, toch zo maar zijn gang laten gaan. Onze samenleving is nu zo oppervlakkig dat iedereen die ten gronde kritiek wil uiten, wordt afgeschreven als een verzuurde cultuurpessimist. En hoe meer we ons in die new-age neo-libertijnse idealen wentelen, hoe krachtdadiger de catharsis zal zijn. Nu de VTM-generatie is ingehaald door de VT4-generatie is elke notie van legitimiteit van de ratio overboord gekieperd door de nieuwe huismeesters; de legitimiteit van het laissez-faire. Als ondergecultiveerde soortgenoten op tv willen komen, laat ze dan toch. Als mensen van onderontwikkeld intellect aandacht opeisen, laat ze dan toch. Als pubers zich willen manifesteren zonder aansprakelijkheid, laat ze dan toch.
Ik voorspel dat er een nieuwe Travis Bickle zal komen. Ik heb hem al beschreven in mijn manuscript. De Profeet die zelf het heft in handen neemt. Sneller dan iemand zal vermoeden, zal de realiteit de fictie inhalen. Deze muiterij van de onwetendheid zal aan een razende snelheid op haar executeur inlopen.

"Someday a real rain will come and wash all this scum off the streets." (Taxi Driver - 1976)

Ikzelf ben niet uit het juiste hout gesneden om protagonist te worden op dezelfde wijze dat Travis Bickle dat deed. Ik ben nog net niet gek genoeg om in navolging van fictieve personages een martelaar te worden voor mijn zelfuitgeroepen noodzaak. Ik heb mezelf nog geen strijdkapsel aangemeten zoals Travis dat deed.Dat maakt de confrontatie elke dag zo pijnlijk. Jezelf moeten isoleren van de steeds sneller draaiende chaos van oppervlakkigheid. En geen antwoorden kennen.
Iemand voor wie ik ontzettend veel respect heb, zei me onlangs; "Ik weiger te geloven dat we er als mens alleen voor staan". Ik heb er lang over nagedacht en ik voel me eenzamer dan ooit. En abstracta als vriendschap en vertrouwen zijn uiteindelijk slechts woorden. Er is nog één iemand die me mijn demonen gunt, en daar ben ik haar dagelijks dankbaar voor. Dankzij haar hoor ik Travis voorlopig enkel fluisteren: 

"Let me tell you something. You're in a hell, and you're gonna die in a hell, just like the rest of 'em!" (Taxi Driver - 1976) 

Kangoeroe in een kinderwagen

"Wanneer God vertrekt, blijft enkel de weemoed". Ik zit te kijken naar een mediadebat in een duidingsprogramma. De tafelgasten werpen hun licht op de resultaten van een onderzoek dat ons vertelt hoe het is gesteld met de fysieke en mentale gezondheid van onze jeugd. De fixatie van de jongeren op alles wat materieel is, en hun ongezonde relatie met hun lichaam, is te wijten, volgens de intellectuelen die aan het gesprek deelnemen, aan het gebrek van metafysica in onze moderne maatschappij. Alles is vandaag gericht op het fysische; ons lichaam moet beantwoorden aan vooropgestelde normen, ons fatsoen wordt afgemeten in materiële maten, onze waarde is af te lezen in koopkracht, etc. ... Hoe langer het gesprek loopt, hoe meer ik het eens wordt met de theorie van het cultuurpessimisme. We zijn 'niet goed bezig' en de 'jeugd van tegenwoordig' doet ons niet vermoeden dat onze samenleving zich nieuwe idealen aan het aanmeten is.

Het gesprek gaat verder dat onze seculiere maatschappij reddeloos is achtergebleven na het verplichte vertrek van de Kerk en het geloof in het algemeen. "Wanneer God vertrekt...". Eeuwenlang werd de samenleving gestuurd en gecontroleerd door een waardensysteem dat religieus werd afgedwongen. Nu dat waardensysteem zijn legitimiteit is verloren, moeten we op zoek naar een nieuw normenstelsel. Maar wie heeft de authoriteit om dat voor te schrijven?

Eén van de opties die geopperd werden in het tv-gesprek was dat de samenleving zichzelf zal reguleren in kleine gemeenschappen: de wijken. In elke wijk creëren de inwoners zelf wat ze dulden en wat ze sociaal bestraffen. Een gevaarlijk alternatief als je 't mij vraagt. Ten eerste is 'de wijk' een territoriaal ingedeelde bevolkingsgroep. Een arbitrair samengestelde groep mensen, die enkel met elkaar zijn verbonden omwille van de coördinaten van hun woonst. Een fout uitgangspunt om een cultureel waardenpatroon te delen.

Optie twee die vooruitgeschoven werd, is dat de Universele Rechten van de Mens, als een nieuw soort stenen tafel met absolute waarden worden gepredikt. Maar hier merken we net de omgekeerde reden om authoriteit te ontbreken. Deze rechten zijn mondiaal afgekondigd en dus te weinig concreet om elke aparte samenleving te voorzien van een hanteerbaar normenstelsel. Aangezien de wereldmaatschappij een nooit te realiseren science-fiction zal blijven.

In mijn dagelijkse onderwijspraktijk wordt dit gebrek aan metafysica inderdaad elke dag bevestigd. De jongeren roepen luidkeels iedereen ter verantwoording die niet voldoet aan 'hun' ideaal. Zelfkritiek is helemaal verdwenen, zij vrezen niet langer het vagevuur. Wie heeft er het recht om hen te bekritiseren? Woord en weerwoord zijn niet langer gebonden aan respect en ancienniteit, maar aan individualiteit en vrijheid. De oppervlakkigheid van hun 'waarden' ontgaat hen volledig. En ze worden op hun wenken bediend door uitlachtelevisie, hiphopcultuur, gsm-communicatie en tienermode. Dit zijn de ouders die een volgende generatie zullen moeten socialiseren; zonder verbondenheid, zonder idealen en jammer genoeg zonder angst.

Ik onderteken met veel overtuiging het cultuurpessimisme. Enkele dagen geleden zag ik in een Louis Theroux documentaire een vrouw een kinderwagen voortduwen met daarin een kangoeroe. Toegegeven, de mevrouw was Amerikaanse, een valide verzachtende omstandigheid, maar ze is tevens het uithangbord van hoe zeer we op drift zijn. Ik ga werk maken van het 'nieuwste' testament. Met een nieuw stel geboden. "Gij zult geen kangoeroes voor kinderen nemen.", haalt het lijstje alvast!